Celal Bayar’ın kızı Nilüfer Gürsoy:
Kötülük, 27 Mayıs’tan sonra yayıldı
ÖZEL HABER, AYÇA ÖRER; 25 Mayıs 2014, Pazar
Çiftehavuzlar’daki apartmanların arasında kaybolan tek katlı
bir ev. Uzun yıllar ‘İcazet Kapısı’ olarak anılan kapıdan girince bizi 93
yaşındaki Nilüfer Gürsoy karşılıyor.
27 Mayıs’ta hem babası Celal Bayar, hem eşi Ahmet İhsan
Gürsoy tutuklanan Nilüfer Gürsoy ile Timaş Yayınları’ndan çıkan ‘27 Mayıs
Darbesi ve Bizler’ kitabından yola çıktık, aileyi toparlama sürecini, siyasete
atılmasını konuştuk.
Babanız Celal Bayar ve eşiniz Ahmet İhsan Gürsoy nedeniyle
27 Mayıs’ın en canlı tanıklarından birisiniz. Sizin için 27 Mayıs nasıl
başladı?
Çok planlı hazırlanmış bir projeydi darbe. İçinde sadece
askerler yoktu, sivil-asker karışımıydı olayı hazırlayanlar. Tabii cunta önde
gidiyordu ama destekleyicisi dönemin muhalefet partisiydi. Çok sonradan
dışarıdan da tesirler olduğu anlaşıldı. İçeriden de muhalefet partisi adım adım
ilerledi. 27 Mayıs dönemiyle sınırlı kalmadı, sonraki darbelere de yol açan
darbe oldu.
Demokrasi tarihinde de bir kırılma noktası sayılabilir mi 27
Mayıs? Nihayet, çok partili sistemin ilk uzun süreli denemesiydi Demokrat
Parti...
Kesinlikle bir kırılma noktası oldu. Böyle bir sürecin
geleceğinin emareleri vardı. Mesela Dokuz Subay Olayı bir hazırlıktı. Köşk’e bir
Muhafız Alayı Kurmay Albayı Osman Köksal yerleştirilebilmişti. Celal Bayar’ın
da bu subay üzerinde çok durduğunu biliyoruz. Bize cumhurbaşkanı ailesi olarak
ayrı bir muamele uygulandı, bu muamele başka bir aileye yapılmadı. Diğer
aileler de muhakkak ki baskılar karşısında bizim hissettiklerimizi
hissetmiştir. Hayat tarzımız müşterekti. Tek ayrılan durum, bizim tecrit
yaşamamızdı.
Tecridi yaşarken ne hissettiniz?
Cumhurbaşkanlığı bir mevki. Yapılanları düşünüyorduk, mevki
gelmiyordu aklımıza. Yapılan hareketler karşısında nasıl davrandığımız
önemliydi. Üstelik yalnız babam değil, eşim Ahmet İhsan Gürsoy da hapisti.
Ziyaret engelleniyor, mektuplarınız okunuyor, çocukları
okuldan almak zorunda kalıyorsunuz.
Bu süreci nasıl geçirdiniz?
Düşündüğüm zaman ‘O günleri nasıl geçirdik, bunları yaşayan
biz miyiz?’ diyoruz. O günkü hissiyatı, acıyı elbette şimdi hissetmek mümkün
değil. ‘Neden yapıldı, ne oldu, başka hallerde aynı şeyleri yaşayanlar da aynı
acıları hissetti mi?’ diye düşündüğünüz başka bir çember oluşuyor. Darbeye
maruz kalanların psikolojisi değişmiyor. Şiddeti, tarzı farklı olabilir ama
hissedilenler aynı.
O dönem Demokrat Partililerin ailelerine ‘Düşükler’
deniliyor...
Bu sıfatlar, yapılan suçlamaların, hakaretlerin yanında az
kalıyordu. 103 milyonları, ‘gençleri öldürdünüz’ suçlamalarını gördüğümüz
zaman. Bunu söyleyebilen insanların elbette ağzı bozuk olacak. Acı olmakla
beraber bu yalanların, bu suçlamaların yersizliğini görüp ‘Nasılsa günün
birinde gerçekler ortaya çıkacak.’ diye düşünüyordum. Zulüm arttıkça kendi
şahıslarından korktuklarını görüyordum. Çünkü yaptıklarının düzmece olduğunu
biliyorlardı. Zulümleri de o nispette artıyordu.
Onlarla şimdi karşılaşsanız ne dersiniz?
‘Onlar bizle karşılaştıkları zaman ne derler?’ diye
sorsanız, Faruk Güventürk 27 Mayıs’ın içindeydi. Kayseri’nin kumandanlığını
yaptı. Yıllar sonra Umurbey’deki babamın vakfındaki defteri imzalayıp, ‘Bayar,
seni bize yanlış tanıtmışlar.’ yazmış. Belki onların da beyni yıkandı.
27 Mayıs’a gidilen süreçte akademisyenler de yaptıkları
yürüyüşlerle Demokrat Parti’ye karşı askere destek veriyor. Siz de o sırada
akademi görevlisisiniz...
27 Mayıs olduğunda Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde
(DTCF) asistandım. Darbe olduğu sırada Sokrates’in savunmasını okuyorduk
tesadüfen. Orada yazılanların kopyasını yaşamış olduk. DTCF bu süreçlerin
dışındaydı. O süreçte o havayı benimseyenler akademi hayatı dışında darbenin
yakınında bulunanlardı. Sonra neye ne kadar destek verdikleri ortaya çıktı. 27
Mayıs’ın hemen arkasından öne sürdükleri iddialar daha önce basında yer
almamıştı.
Birçok iftiraları 27 Mayıs’tan sonra dile getirdiler.
Eşiniz de babanız da cezaevinde, çocuklarla ve annenizle siz
ilgileniyorsunuz...
Hepimize kuvvet veren annemdi. Çok metanetliydi. Milli
Mücadele’den gelmiş, birçok şeye göğüs germiş bir insandı. Babam Milli
Mücadele’de evi terk ediyor. Gitmeden önce gelip anneme ‘Efelerin yanına
gideceğim.’ diye soruyor, annem genç yaşına rağmen ‘Tabii bu senin vazifen,
gideceksin.’ diye cevaplıyor. O yaşında babamın kaçtığı anlaşılmasın diye tül
perdenin önünde fes giyip dolaşmış. Ağabeyimi alıp İzmir’den Bursa’ya geçmiş.
Babam İstanbul Meclis-i Umumisi’ne mebus seçiliyor. Annem, geride aileyi
toparlıyor. Onun desteği olmasa babam bu kadar rahat çalışamazdı. Elbette ki
böyle bir kadının 27 Mayıs’ı karşılayışı da ona göre oldu.
Çiftehavuzlar’da oturduğunuz bu evin alınmasında da
annenizin etkisi var değil mi?
Annem, babasından kalan mirasla bu evi aldı. 1958-59
yıllarında. Babamın prensibi ‘ne bir şey alınsın ne bir şey satılsın’dı.
Siyasetle maddi işlerin bir arada yürümeyeceğini bilen biri olarak öyle
düşünürdü. Annem, ilerisi için bir güvence olarak istedi. İkisi maalesef bir
arada yaşayamadı bu evde. Sadece bir öğle yemeği yiyebildiler evin hazırlanması
sırasında. 27 Mayıs olduktan sonra babam önce Yassıada’da, sonra Kayseri’de
kaldı. Biz de tecride alındık, Çeşme’ye gittik. Ev teslim edildikten sonra,
annem ve çocuklar buraya yerleştik. Annem, babam Kayseri’den döndüğünde
hayatını kaybetmişti.
Babanız nasıl bir ruh haliyle geri geldi?
Çok metindi, metanetini kaybetmeyen bir insandı.
Şahsiyetinden taviz vermezdi. Güçlüklere direnmesini bilirdi. Kayseri ya da
başka bir yer onun için fark etmezdi. Babam eski Demokrat Partililerin bir
araya gelip, hem o günü hem de bugünü konuşması için ‘Bizim Ev’ diye bir dernek
kurdu. Önce Mısır Apartmanı, sonra Kalamış’ta. Buna ilaveten bütün
arkadaşlarına bir mektup yolladı, yaşananların tarihe mal edilmesi için
hatıralarını yazmalarını istedi. Yassıada’da bulunan arkadaşlarına ve davaya
sahip çıkma özelliğini sonrasında da gösterdi. Kayseri’den sonra siyasi
partiler kuruldu ve DP’nin oylarına talip oldu bu partiler. Tek tek burayı
ziyaret ettiler. Bu evin perforje kapısı o dönem gazetelerde ‘İcazet Kapısı’
olarak adlandırılıyordu. Ömrünün sonuna kadar okumaya devam etti. Kitaplarını,
evraklarını elden geçirdiğimizde 60’ların, 70’lerin, 80’lerin içinde de bütün
olayları çok iyi takip ettiğini, ne kadar neşriyat varsa hepsini izlediğini
görüyoruz.
Şimdiden bakınca 27 Mayıs’ın diğer darbelerin önünü
açtığı görülüyor. Siz bu günden bakınca nasıl görüyorsunuz o süreci?
Darbe, birçok şeyi altüst etti. Meclis’i kapattı.
Cumhuriyet’in tekliğini ortadan kaldırmak isteyip 2. Cumhuriyet demeye
kalkıştılar. Düşünebiliyor musunuz, bir hukuk profesörü darbeye katkı veriyor.
İlimle gerçekle alakası olmayan şeylerdi. İdamların olmaması gerekirdi. Ve onun
ezikliği hâlâ bu toplumda konuşuluyor, nefretle karşılanıyor. O günlerde de
Fatin Rüştü Bey’in Birleşmiş Milletler’deki sandalyesine çelenk konuldu, herkes
bu olayı kınadı. Yapılan kötülükler 27 Mayıs’tan sonra da devam etti. 12 Eylül’den
sonra da... Darbeler olmasın diye Tahkikat Komisyonu açıldı ama daha çok 28
Şubat’ın üzerinde durdu. İlk örnek 27 Mayıs esasen. 12 Eylül’den sonra da
hadiseler durmadı, rejim yerine oturmadı. 27 Mayıs, darbelere yol açtı. Her
harekete de darbe sıfatı konulmamalı. 27 Mayıs darbesi yalnız Demokrat Parti’ye
olmadı, sivillere de olmadı, orduya da bir darbe yapıldı. Asıl bu göz ardı
ediliyor.
Annemi trende kaybettik
Aklınızda en çok yer eden olay ne, o günlerden?
Annem kalp hastasıydı, tansiyonu sürekli inip çıkıyordu.
Trende, babamı ziyarete giderken kaybettik. Cenazesi bir hanıma yapılacak en
büyük cenaze töreni oldu. Kendiliğinden toplandı insanlar. Kalabalığın bir ucu
Hacı Bayram’a bir ucu Cebeci’ye uzandı. Halk bize orada sahip çıktı. Bir de
Kayseri’de babamı ziyaret ederken Kaman’da durduk. Ben inmedim. Baktım halk
otobüsün etrafına toplandı. Gelip, ‘Bir çayımızı içmez misiniz?’ dediler. Davet
eden de daha sonra bütün Demokrat Partililerin ahbap olduğu Aşir Bey’di. Bir
taraftan çay ikram ediyorlar, bir taraftan halk sessiz, konuşmuyor da. Baktı
baktı, ‘Baban da geldiydi buraya, onun da ellerinde siyah noktalar vardı, ona
benziyorsun.’ dedi. Sonra babam sağlığı dolayısıyla serbest bırakıldı. Yine
büyük bir konvoyla yola çıktı. Kaman’a gelindi, yine Aşir Efendi’nin
lokantasına öğle yemeğine gidildi. Ne bulduysa ortaya konuldu. O arada
haşlanmış yumurtalar da geldi. Gazeteciler de vardı aramızda. Babam sağlık dolayısıyla
serbest bırakıldığı için bunu çürütmek sebebiyle ‘Bayar dokuz yumurta yedi’
manşeti atmışlar. Seneler geçti, o gazeteciyle Boğaz’da karşılaştık. ‘Siz
babama dokuz yumurta yedirmiştiniz değil mi?’ diye sordum. Sustu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder